Nước lên chưa khỏi đọt lúa non

Chúng tôi theo dọc theo dòng rạch Đội Hổ, đoạn thuộc xã Phước Hậu, huyện Long Hồ để theo dõi suốt hai kỳ triều cường rằm tháng 8 âl vừa qua và 30 tháng 8âl hiện nay xem nước lũ năm nay lên như thế nào.

Ngày 23/9 (nhằm ngày 17/8 âl) đúng vào lúc triều lên cao nhất của kỳ triều cường rằm tháng 8 âl, chúng tôi đã nhận thấy: nước có dâng lên nhưng chỉ mấp mé bờ rạch.

Chúng tôi đi vào khu trồng rau của Hợp tác xã rau an toàn Phước Hậu thuộc địa phận ở ấp Phước Hanh A và B, xã Phước Hậu, huyện Long Hồ thì thấy nước chỉ lên khỏi mặt ruộng chừng 1 tấc đối với những thửa ruộng còn trồng lúa, còn tại những ruộng trồng rau thì nước chỉ ở nửa kinh, một số xã viên cho hay: Vùng rau an toàn không bị tràn bờ. Anh Võ văn Dũng ở ấp Phước Hanh A đang lui cui khai nước vào, làm cỏ cho 4 công lúa thu đông trong giai đoạn đòng đòng non để chuẩn bị bón phân cho lúa, anh đã cho biết: Nước năm nay kém xa những năm trước đây, thấp hơn nhiều so với năm 2019, phù sa cũng thấy ít hơn.

Sáng ngày 9/10 (nhằm ngày mùng 4/9 âl) đúng vào lúc triều lên cao nhất của kỳ triều cường 30 tháng 8 âl, chúng tôi đã nhận thấy: con nước kỳ này có cao hơn kỳ trước khoảng 1,5-2 tấc, nước dâng lên khỏi mặt vườn ven bờ rạch Đội Hổ, mấp mé chân bờ bao nằm dọc bờ rạch.

Ở ấp Tân Thuận, xã Tân Hạnh (huyện Long Hồ, Vĩnh Long), anh Lê Quận Dũng cho biết, anh đã thu hoạch 10 công lúa hè thu, chuẩn bị đất để trồng ấu Đài Loan. Nhưng do con nước rằm kỳ rồi kém quá, lên chỉ lên xăm xắp mặt ruộng nên anh hoãn xuống giống trồng ấu. Còn con nước 30 này nước lên cao hơn, anh tranh thủ khai nước vào ngâm đồng,  chờ hết con nước tới mới dám xuống giống ấu.

Trên đường đi trong xã Phước Hậu, chúng tôi chỉ thấy lưa thưa các ngư cụ như đăng, hứng, lưới giăng cặp theo bờ những dòng kinh, không thấy cảnh câu cá đồng như trước đây. Một số người dân cho hay, những năm trước, thời điểm này đã có nước lũ đầu vụ đầu tháng 8 âl đã ngập một số cánh đồng, nhiều hộ kiếm ăn được từ giăng lưới, đặt lợp, lờ, hứng, vó…bắt nhiều cá đồng, tôm cá dưới kinh, đặc biệt là cá linh non, còn nay thấy rất ít. 

Theo Đài Khí tượng thủy văn tỉnh Vĩnh Long, trong tháng 7, tháng 8 qua, mực nước đầu nguồn sông Cửu Long biến đổi chậm và ở mức nhỏ hơn từ 20-25% so với trung bình nhiều năm (TBNN). Tổng lượng nước từ thượng nguồn sông Mekong về khu vực đồng bằng nhỏ so với TBNN 20%.

Trong kỳ triều cường rằm tháng 8 âl vừa qua (từ ngày 19-25/9), mực nước vùng đầu nguồn sông Cửu Long trên sông Tiền tại trạm Tân Châu và trên sông Hậu tại trạm Châu Đốc thấp hơn so với CKNN lần lượt là 0,01m và 0,03m. Mực nước trên các sông, rạch ở Vĩnh Long ở mức thấp: Tại trạm Mỹ Thuận, đỉnh triều chỉ đạt mức 1,58m (dưới báo động I là 0,02m, thấp hơn CKNN 0,08m); tại trạm Cần Thơ, đỉnh triều chỉ đạt mức 1,65m (dưới báo động I là 0,15m, thấp hơn CKNN 0,13m); và đỉnh triều trên các sông, rạch nội đồng chỉ lên mức từ 1,46-1,58m (thấp hơn CKNN từ 0,02-0,05m).

Còn ở kỳ triều 30 tháng 8 âl này, đỉnh triều sáng ngày 7/10 tại Cần Thơ: 1,83m (chỉ  vượt báo động I  là 3cm), Mỹ thuận: 1,78m (chỉ vượt báo động II là 8cm).

  …Và trông nước lên để sinh kế, lấy phù sa

Tuy lũ về gây ngập trên diện rộng, gây thiệt hại ảnh hưởng đến sản xuất nhưng có nhiều người dân ở vùng ĐBSCL vẫn sống nhờ vào lũ. Lũ vào đồng, ngoài mang đến nhiều nguồn lợi cho con người. Thực tế các năm qua cho thấy, người dân và chính quyền trong tỉnh đã khai thác triệt để “mùa nước nổi” để nuôi trồng, khai thác thủy sản và nguồn lợi từ phù sa vào đồng cung cấp lượng “dưỡng chất” bồi bổ cho đồng ruộng sau khi lũ rút.

Song song với hoạt động nuôi trồng, khai thác thủy sản, dân ở đồng còn phát triển những mô hình canh tác cây trồng trong mùa nước nổi.

Ở xã Tân Hạnh (huyện Long Hồ) có mô hình trồng ấu Đài Loan thu nhập khá hấp dẫn trong mùa lũ từ nhiều năm qua. Trồng ấu ở đây thay cho lúa vụ thu đông từ khoảng năm 2007, nhiều hộ đã xây dựng bờ bao chắc chắn chủ động được nước để thâm canh trồng ấu. Gần đây diện tích ấu ổn định 25-30ha, tập trung ở các ấp: Tân Thuận, Tân Nhơn, Tân An và Tân Thạnh. Thời điểm thu hoạch từ cuối tháng 9 kéo dài đến 2 tháng sau (cuối tháng 9 âl sẽ thu hoạch hết), sau đó người dân phá ấu trồng lúa đông xuân.

Anh Lê Quận Dũng cho biết, năng suất ấu Đài Loan (ấu trái) khoảng 1,6 tấn/công. Trên 10 công ấu, mỗi mùa lũ mang về cho anh từ 8-10 tấn ấu, doanh thu 20-35 triệu đồng.

Một lý do khác để dân đồng trông mùa nước lên nữa là để dẫn lũ tràn vào đồng giúp bồi bổ dinh dưỡng cho đất canh tác sau quá trình thâm canh tăng vụ làm cho đất bạc màu còn là dịp để rửa chua phèn, vệ sinh đồng ruộng sau mùa vụ và là môi trường tốt để các loài thuỷ sinh sinh sống. Và càng có ý nghĩa hơn đối với những khu ruộng, vườn vừa bị nhiễm mặn, lũ giúp rửa trôi độ mặn, hồi sinh cho những vùng đất bị nhiễm mặn.

Địa phương đã triển chương trình xả lũ qui mô lớn từ nhiều năm qua là huyện Bình Tân. Theo chỉ đạo của UBND huyện, diện tích xã lũ hàng năm trên 6.000ha (từ năm 2017-2019) ở những khu trồng màu (đa số là khoai lang), trồng lúa sau khu thu hoạch xong. Thời điểm xã lũ phổ biến từ đầu tháng 8 đến đầu tháng 10 âl. Đối với vùng trồng khoai lang là 56 ngày, vùng trồng dưa hấu là 32 ngày và vùng trồng lúa là 70 ngày.

Việc xả lũ ở đây không những có lợi là đón được lượng phù sa rất lớn vào đồng ruộng nhằm tái tạo lại độ màu mỡ của đất mà còn tiêu diệt các đối tượng dịch hại, sâu bệnh xuất hiện ít hơn, nên đã giảm được số lần phun thuốc đối với cây trồng giúp bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Các tỉnh vùng hạ nguồn sông Cửu Long sẽ còn chịu ảnh hưởng của những đợt triều cường trong các tháng cuối năm 2021, nhưng thời gian ngập sẽ không kéo dài và diễn biến mực nước sông, rạch trong vùng thời gian qua cho thấy “mùa nước nổi” ở đây có lẽ dần xa…Nhiều hộ dân sống nhờ nước nổi cảm thấy hụt hẫng khi trông theo mùa nước lên!

Bài, ảnh: Thành Thặng