Cam Sành là loại cây có múi được nông dân quan tâm trồng nhiều trong thời gian gần đây
Cây có múi là tên gọi chung của nhóm cây cam, quýt, chanh, bưởi..., chúng cùng họ Rutaceae. Đây là nhóm cây đặc sản có giá trị kinh tế khá cao được nông dân trồng nhiều tại khu vự đồng bằng sông Cửu Long, trong đó có tỉnh Vĩnh Long. Tuy nhiên, không phải ai cũng dễ dàng canh tác thành công nhóm cây ăn quả này vì không hề đơn giản, nhất là trong điều kiện chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu như hiện nay. Bên cạnh các khâu về kỹ thuật canh tác, nhà vườn cũng cần phải nắm vững và áp dụng đúng các biện pháp chăm sóc, bảo vệ thực vật để đảm bảo thu được chất lượng và mẫu mã của trái cây thương phẩm. Trong đó, giai đoạn vào mùa mưa sẽ có nhiều yếu tố bất lợi gây tổn hại cho bộ rễ và bộ lá, làm cho bộ rễ dễ bị tổn thương, bộ lá cũng dễ bị nhiều đối tượng gây hại dẫn đến tình trạng vườn cây dễ bị suy yếu và sẽ có tác động ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm thu hoạch.
Vai trò của bộ rễ cây có múi
Bộ rễ là cơ quan quan trọng đối với cây trồng nói chung, nó giúp cho cây sinh trưởng phát triển khỏe mạnh, đồng thời là cơ quan tiếp nhận thức ăn từ đất và vận chuyển lên các bộ phận khác của cây để giúp cây có nguồn thức ăn. Tuy nhiên, bộ rễ của cây rất dễ bị các sâu bệnh hại tấn công đặc biệt là vào mùa mưa.
Đối với bộ rễ của nhóm cây có múi thường được phân bố nông (cạn), tập trung nhiều ở tầng đất mặt (từ 10-50 cm) và phát triển mạnh là rễ bất định, chúng phân bố rộng và dày ở tầng đất mặt và ưa thích loại đất tơi xốp. Rễ của nhóm cây có múi không có tầng lông hút và có nấm cộng sinh Micorhiza sống cộng sinh trên lớp biểu bì của rễ, có vai trò như những lông hút ở các cây trồng và thực vật khác, cung cấp nước, muối khoáng và một lượng nhỏ chất hữu cơ cho cây, cây cung cấp hydrat carbon cho nấm. Bộ rễ là nguồn sống của cây trồng: rễ hấp thụ không khí, nước, chất dinh dưỡng từ đất và vận chuyển chúng tới lá, nơi chúng có thể tương tác với ánh sáng mặt trời để sản xuất đường, hương vị và năng lượng cho cây. Bộ rễ có vai trò bám vào lòng đất giúp cây đứng vững hơn, cố định cây ở vị trí ban đầu, không bị đổ ngã. Bộ rễ giúp hút nước cung cấp, vận chuyển lên các tế bào của cây, giúp cây có thể xanh tốt. Rễ hút và cung cấp dinh dưỡng cho cây như đạm, lân, kali, canxi, magie, lưu huỳnh,… Đặc biệt nguồn nước là nguyên liệu cung cấp cho lá cây, tạo ra dinh dưỡng đường bột. Nếu không có nước khiến cây dẫn đến “cú sốc” do thiếu nước, cây không tạo ra được cái dinh dưỡng đường bột. Nếu bộ rễ của cây bị hư hỏng sẽ không thể lấy nguồn dinh dưỡng trong đất cung cấp cho cây, khiến cây không phát triển bình thường được. Ngoài ra, rễ còn đóng một vai trò quan trọng khác mà ít ai biết tới đó là tổng hợp Cytokinin, một dạng hormone thực vật giúp kích cây sinh trưởng, phát triển đâm chồi, nảy lộc. Đó là sự kỳ diệu giúp cây phát triển nhanh và khỏe mạnh.
Sự suy kiệt của bộ rễ khi bị ngập úng trong mùa mưa
Trong mùa mưa bão, nếu vườn cây không kịp thoát nước, luôn trong tình trạng ngập nước làm ảnh hưởng rất lớn đến bộ rễ của cây và các sinh vật có lợi trong đất. Khi bộ rễ cây bị ngập nước liên tục do thời tiết mưa nhiều, vườn không kịp thoát nước sẽ dẫn đến rễ cây bị tổn thương và đặc biệt rất dễ bị các loại nấm bệnh tấn công như bệnh thối rễ, nấm rễ,… khiến cho cây ảnh hưởng, chậm phát triển, vàng lá, có thể gây nên chết cây nếu bộ rễ bị ảnh hưởng nặng. Sau khi trời mưa, nếu vườn cây không thoát nước nhanh chóng, cây sẽ bị thối rễ - một bệnh khá nghiêm trọng đối với bộ rễ của cây. Bệnh có thể khiến cho cây bị suy nhược, thiếu dinh dưỡng, thiếu nước, vàng lá, rụng lá, rụng hoa và quả,... nếu cây bị nặng ảnh hưởng đến bộ rễ chính, cây có thể bị chết.
Bệnh thối rễ, vàng lá là loại bệnh khá phổ biến trong nhiều năm trở lại đây, đặc biệt là vào mùa mưa bệnh càng phát triển mạnh khiến cây nhanh chóng bị suy kiệt và chết dần khi mùa nắng bắt đầu. Đặc biệt vào mùa mưa những sinh vật gây hại trong đất lây lan nhanh, phát triển mạnh mẽ, tấn công vào bộ rễ khiến bộ rễ bị tổn thương và suy kiệt dần, gây mất khả năng hút nước, hút dinh dưỡng cung cấp cho cây. Ngoài ra, cây còn có thể bị nhiễm bệnh sưng rễ, nấm mốc rễ, dẫn đến cây bị nhiễm bệnh và chết.
Vai trò của bộ lá cây có múi
Lá cây là cơ quan chứa nhiều diệp lục tố, cấu tạo giải phẫu thích nghi với chức năng quang hợp, nên lá xanh là cơ quan chính của sự quang hợp chủ yếu của cây xanh. Bởi vậy, muốn cây quang hợp diễn ra tốt thì cần có biện pháp chăm sóc và bảo vệ lá cây nói riêng và cây trồng nói chung. Cấu tạo của lá cây góp phần quan trọng giúp cây thực hiện quá trình quang hợp đó là:
Lá thường có hình bản dẹt nhằm giúp cây thu nhận được nhiều ánh sáng. Hệ thống gân lá dẫn tới từng mép lá nhằm đóng nhiệm vụ dẫn nước tới từng tế bào để thực hiện quang hợp và mang các sản phẩm của quang hợp đến các cơ quan. Thịt lá chứa nhiều lục lạp nhằm hấp thụ và chuyển hóa năng lượng ánh sáng. Lớp biểu bì lá có các khí khổng nhằm vận chuyển khí CO2 và O2, hơi nước vào và ra khỏi lá dễ dàng.
Vào mùa mưa nên khống chế mực thủy cấp trong vườn luôn ở mức dưới 50 dm (5 tấc)
Cách bảo vệ bộ rễ khỏe mạnh vào mùa mưa
Trước khi vào mùa mưa, bà con cần có biện pháp phòng chống ngập lụt cho cây trồng, đặc biệt là cây có múi. Cần làm hệ thống đê bao thoát nước kiên cố, tạo thêm rãnh thoát nước cho cây nhanh chóng. Sau khi tạnh mưa cần rút nước nhanh cho vườn cây, tránh tình trạng ngập nước trong vườn, khơi thông mương máng giúp cây thoát nước nhanh chóng hơn. Sau khi nước rút, cần theo dõi nếu khô lớp đất sẽ cứng và ngăn cản không khí xuống rễ. Cần lưu ý không nên dùng cuốc xới xáo đất xung quanh gốc cây sẽ làm ảnh hưởng đến cơ giới đất khiến tầng đất càng dễ yếm khí. Dùng cuốc răng để phá ván dưới tàn của cây để không khí thông xuống dễ dàng.
Khi vào mùa mưa, các loài nấm bệnh trong đất phát triển mạnh, gây nên các hiện tượng thối rễ. Lúc này không nên bón phân cho gốc cây đặc biệt là không nên sử dụng phân hoặc thuốc hóa học vì khi đất càng yếm khí thì nấm hại càng phát triển mạnh mẽ. Chính vì vậy, cần sử dụng các loại thuốc nấm hữu cơ như Trichoderma hoặc Nấm rễ cộng sinh để diệt nấm bệnh có trong đất và bảo vệ bộ rễ được tốt nhất. Ngoài ra, nó còn giúp thúc đẩy phát triển bộ rễ và tăng khả năng hấp thụ dinh dưỡng của hệ rễ, đặc biệt là các nguồn dinh dưỡng khó tan như photpho ít tan, từ đó tăng cường các hoạt động sinh tổng hợp của cây, giúp cây chống chịu được các điều kiện khắc nghiệt như nhiễm mặn, phèn, ngộc độc hữu cơ. Đối với nấm bệnh hại rễ thì có thể ngừa bằng cách rải vôi (500 kg/ha) hoặc quét vôi vùng thân gốc cây từ mặt đất lên 0,5- 2 mét.
Tăng cường hệ miễn dịch cho bộ rễ, giúp phòng các bệnh gây hại bộ rễ do Phytophthora, Fursarium, tuyến trùng, rệp sáp,... gây ra. Hạn chế làm cỏ hoặc phun thuốc diệt cỏ trong mùa mưa vì cỏ là những bơm sinh học làm tầng đất sâu mau khô ráo, hạn chế bị đóng váng. Cắt tỉa bớt các cành vô hiệu, chồi vượt để hạn chế tiêu hao chất dinh dưỡng của rễ cung cấp cho cây trồng. Hạn chế đi lại nhiều trong vườn trong mùa mưa vì vừa làm cho cây bị lay động gốc, rễ non bị đứt, nấm bệnh có điều kiện xâm nhập gây thối rễ, vừa làm cho đất ít kết chặt lại. Nước mưa rất thích hợp cho nấm phát triển mạnh, do đó nên chủ động phòng trừ nấm bệnh phát triển. Nếu để nấm tấn công phát triển mạnh sẽ có nguy cơ phát triển thành dịch, rất khó phòng trị.
Cách bảo vệ bộ lá cho cây có múi trong mùa mưa
Vào mùa mưa lũ các loại cây ăn quả rất dễ bị sâu bệnh hại tấn công, đặc biệt là vườn cam rất dễ bị nhiều loại sâu bệnh hại tấn công trên lá. Bởi vì, trong mùa mưa lũ độ ẩm trong vườn không ổn định khiến một số sâu bệnh hại sẽ giảm đáng kể nhưng một số loài lại tăng lên nhanh chóng, như bệnh thối rễ, thối trái và nứt trái trên cây. Vì vậy, cần có biện pháp phòng trừ trước khi mùa mưa bắt đầu bằng một số biện pháp chăm sóc và bảo vệ sau đây:
(1). Nếu vườn cây chẳng may bị ngập nước nên cắt bỏ bớt cành lá hoặc cây đang ra hoa, mang trái phải cắt bỏ bớt hoa, trái, đừng để cây mang nhiều quá. Trường hợp cây đâm tược non thì nên phun dung dịch Phosphat Kali (4/5) + Urea (1/5) (nồng độ 1-1.5%) hoặc hỗn hợp phân DAP (2/3) + KCl (1/3) ở nồng độ 1-2%. Nên xử lý lúc chiều mát. Phun 2-3 lần, mỗi lần cách nhau 7-10 ngày đến khi cây ngưng ra đọt. Việc xử lý này nhằm làm lá mau già, cây chậm phát triển và đi vào giai đoạn ngủ nghỉ, ít tiêu hao năng lượng vì rễ cây không đủ khả năng cung cấp dinh dưỡng. Phun hoạt chất có chứa Cytokynin (Agrispon, Sincosin,…) giúp ngăn cản quá trình tổng hợp Ethylene và sự oxyt hóa diệp lục tố, giúp cây tăng cường khả năng chống chịu ngập úng. Đồng thời cần tỉa cành già cỗi, cành vượt tạo độ thông thoáng cho cây, thu gom và tiêu hủy những bộ phận bị bệnh để tránh lây lan, phun các loại thuốc gốc đồng hoặc dung dịch booc-đô để phòng trừ nấm bệnh tấn công và gây hại cho vườn cây.
(2). Cần cung cấp thêm chất vôi cho vườn cây ăn trái trong giai đoạn này với liều lượng từ 0,5 đến 1 kg cho mỗi gốc (khoảng 500kg - 1.000 kg/1 ha). Ngoài ra, có thể phun thêm phân bón lá để tăng cường dưỡng chất cho cây với liều lượng giống như trong thời kì cây bị ngập úng. Nếu sau lũ cây đã bị vàng lá thối rễ thì nên đốn bỏ trồng cây khác. Hàng năm nên bón phân hữu cơ (phân chuồng ủ hoai mục) cho vườn cây ăn trái sau khi thu hoạch sẽ giúp đất thông thoáng, cây phát triển tốt, khả năng chống chịu sâu bệnh và chịu ngập úng tốt hơn.
Khi cây bị sâu bệnh hại tấn công trên lá thì tùy theo đối tượng gây hại mà có biện pháp phòng trị để không bị thiệt hại cho bộ lá. Đặc biệt cần kết hợp phòng trị sâu bệnh gây hại cho cả bộ rễ và bộ lá nhằm giúp cây phát triển đồng bộ và cho năng suất, chất lượng tốt nhất./.
Nguồn: Bản tin NNNT