Cống Cái Tôm trong thời gian tích và cấp nước ngọt cho phần lớn diện tích sản xuất và các nhà máy cấp nước sinh hoạt ở huyện Vũng Liêm
Độ mặn thấp hơn năm ngoái
Theo báo cáo của Chi cục Thủy lợi, mùa khô năm nay, trên địa bàn tỉnh, nắng nóng xảy ra trên diện rộng, mưa ít và XNM đến sớm hơn mùa khô năm trước, nhưng không gay gắt như mùa khô năm 2015-2016, 2019-2020.
Nắng nóng gay gắt nhất trong tháng 2, nhiệt độ trung bình tháng là 28 độ C, cao hơn so với cùng kỳ năm trước 0,9 độ C và cao hơn so với trung bình nhiều năm (TBNN) cùng thời kỳ 1,3 độ C. Đây là giá trị cao nhất trong vòng 46 năm qua so cùng kỳ (tính từ năm 1978 tới nay).
Trong tỉnh rất hiếm xảy ra mưa trái mùa. Tháng 1 có xuất hiện mưa rào cục bộ với lượng từ 0,2-5,4 mm. Tháng 2, tháng 3, hầu như không nơi nào có mưa. Tổng lượng mưa hầu hết thấp hơn đáng kể so với cùng kỳ năm trước từ 32-120 mm và thấp hơn từ 11-18 mm so với TBNN.
Từ ngày 7-15/12/2023, mặn đã xuất hiện phía sông Cổ Chiên trên địa bàn huyện Vũng Liêm với độ mặn đo được từ 0,2-0,3‰. Sau đó, xảy ra 2 đợt mặn lên cao.
Đợt mặn xâm nhập từ ngày 7-15/3 (trùng với kỳ triều cường đợt đầu tháng Giêng): phía sông Cổ Chiên thuộc huyện Vũng Liêm, độ mặn đo được từ 2,6-3,8‰, thấp hơn đỉnh mặn năm 2020 (năm mặn lên cao kỷ lục) từ 3,6-6,2‰; phía sông Hậu, tại trạm Tích Thiện (Trà Ôn): 0,2‰ (thấp hơn 7,6‰), tại vàm Trà Ôn (TT Trà Ôn): 0,1‰ (thấp hơn 2,1‰); và phía sông Tiền, tại 2 trạm Đồng Phú, Cái Muối: 0,1‰ (thấp hơn 4‰). Trong nội đồng, tại trạm Ngã Tư (xã Hiếu Nghĩa, Vũng Liêm): 0,2‰ (thấp hơn 4‰).
Đợt mặn xuất hiện từ ngày 7-15/3 (trùng với kỳ triều cường đầu tháng 2 âl) là đợt mặn cao nhất từ đầu mùa khô đến nay, ranh giới mặn 4‰ đã lấn sâu vào nhánh sông Cổ Chiên đến xã An Phước (huyện Mang Thít), cách cửa sông khoảng 65km và phía sông Hậu đến xã Tích Thiện (huyện Trà Ôn), cách cửa sông 55km. Phía sông Cổ Chiên, tại địa phận huyện Vũng Liêm, độ mặn từ 4-6‰; phía sông Hậu, tại huyện Trà Ôn, độ mặn từ 0,8-3,8‰; phía sông Tiền, tại huyện Long Hồ là 0,2‰. Nhưng độ mặn này thấp hơn đỉnh mặn năm trước từ 0,1-1,5‰ và thấp hơn đỉnh mặn năm 2020 từ 2-4‰, tương đương với đỉnh mặn mùa khô năm 2020-2021.
Nhờ các nơi trong tỉnh, nhất là các địa phương ở vùng Nam sông Măng Thít có bước chủ động phòng, chống sớm, trong đó đã linh hoạt triển khai thực hiện giải pháp phi công trình và công trình. Do đó, về tổng thể chưa ghi nhận thiệt hại về sản xuất nông nghiệp-thủy sản do hạn hán, xâm nhập mặn trong thời gian qua, nhưng việc lấy nước của các công trình thủy lợi, nhà máy cấp nước sinh hoạt trong vùng bị nhiễm mặn cũng bị ảnh hưởng trong các đợt mặn lên cao.
Kết quả phó hạn, mặn trong 3 tháng đầu năm 2023
Ngay từ cuối năm 2023 và đầu năm 2024, đánh giá tác động sâu rộng của hiện tượng El Nino, UBND tỉnh đã chỉ đạo, triển khai rộng rãi công tác phòng, chống hạn, mặn đến tất cả các cấp, các ngành trong tỉnh thông qua ban hành Chỉ thị, các văn bản chỉ đạo về việc tăng cường thực hiện các giải pháp phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn.
Ngày 27/12/2023, UBND tỉnh ra quyết định ban hành kế hoạch phòng chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn giai đoạn 2023-2025 do tác động của hiện tượng El Nino nhằm bảo vệ sản xuất và dân sinh trên địa bàn tỉnh. Đây là cơ sở để triển khai các biện pháp công trình, phi công trình phục vụ cho công tác phòng, chống, ứng phó hạn mặn.
Ngành chuyên môn và các địa phương trong tỉnh rất quan tâm chỉ đạo duy trì hoạt động đo mặn, theo dõi nguồn nước, thông báo kết quả hàng ngày trên các phương tiện thông tin đại chúng và mạng điện tử (tin nhắn nhanh SMS, Zalo, Facebook…) để đến với mọi người dân, các tổ chức sản xuất biết, chủ động ứng phó.
Về giải pháp công trình, nhờ có 320 công trình thủy lợi, 19 công trình trạm cấp nước sạch nông thôn được đầu tư xây dựng, sửa chữa hoàn thành hồi năm ngoái được đưa vào sử dụng, vì vậy giúp cho các địa phương giải quyết đáng kể lượng nước thiếu hụt do hạn, XNM trong thời gian qua.
Một trong những yếu tố góp phần hạn chế ảnh hưởng, thiệt hại do hạn hán, xâm nhập mặn gây ra, đó là tỉnh đã phát huy hiệu quả nhiều công trình thủy lợi ngăn mặn, trữ ngọt và nâng cao ý thức của người dân trước những tác động của hạn hán, XNM.
Các địa phương và các đơn vị quản lý, khai thác công trình thủy lợi chủ động vận dụng, khai thác lợi thế từ các cống và hệ thống kinh, rạch để trữ, chứa nước ngọt phục vụ sản xuất, sinh hoạt. Theo thống kê của Chi cục thủy lợi tỉnh, hiện toàn tỉnh có hơn 5.000 tuyến sông, kinh, rạch dài gần 5.600km, trong đó có gần 2.000 tuyến kinh nội đồng nằm trong vùng đê bao và khoảng 1.000 tuyến trong tổng số trên 3.000 tuyến sông ngòi, kinh, rạch nằm ngoài vùng đê bao đang được khai thác triệt để trữ nước ngọt.
Bên cạnh, nhiều cống lớn ở đầu các vàm sông, rạch có diện tích phục vụ lớn từ vài ngàn đến vài chục ngàn hec-ta, song hành cùng hệ thống kinh, rạch giúp tăng lượng nước trữ khá lớn, như: cống Vũng Liêm (cửa rộng 75m), cống Tân Dinh (cửa rộng 40m), cống Nàng Âm (cửa rộng 20m), cống Cái Tôm (cửa rộng 20m). Ngoài ra, hơn 120 nhà máy cấp nước sinh hoạt khu vực đô thị, nông thôn đều có biện pháp trữ, lấy nước phù hợp…
Song song đó, công tác tuyên truyền, thông tin, nâng cao ý thức của người dân trong việc phòng, chống, ứng phó hạn hán, xâm nhập mặn và bảo vệ nguồn nước, môi trường đã được các cấp ủy, chính quyền, đoàn thể trong tỉnh quan tâm thực hiện thường xuyên, liên tục, thông qua nhiều hình thức, thông qua nhiều kênh truyền thông, thông tin đại chúng.
Theo Sở Nông nghiệp-PTNT, đến nay vụ lúa Đông Xuân 2023-2024 đã cơ bản thu hoạch xong, coi như vụ lúa này đã thoát hạn, mặn. Ngành nông nghiệp tiếp tục triển khai các giải pháp về đảm bảo nguồn nước cho sinh hoạt, cho gần 70.000ha vườn cây ăn trái, tỉnh đang tập trung ứng phó với hạn, mặn nhằm đảm bảo an toàn nguồn nước tưới cho sản xuất vụ Hè Thu 2024.
Theo dự báo của các cơ quan chuyên môn, do hiện tượng EL Nino còn duy trì nên mùa mưa năm nay ở khu vực Nam Bộ sẽ xuất hiện muộn hơn; nắng nóng, khô hạn tiếp tục duy trì đến tháng 5, tháng 6; xâm nhập mặn ở ĐBSCL ở mức cao hơn TBNN và còn xuất hiện những đợt lên cao đến cuối tháng 4...Vì vậy, tiếp tục thực hiện các biện pháp chủ động đối phó với tình trạng hạn, mặn như vừa qua là rất cần thiết để giảm thiểu thiệt hại, đảm bảo sản xuất và dân sinh trong mùa khô năm nay.
Hà Thành Thặng